Những câu chuyện

Một ngày tháng 6 năm 1978, khi tôi hai mươi ba và đang sống ở Barcelona, một người bạn bảo tuần này có chiếc máy bay tư nhân đang bán vé một chiều rất rẻ về Dublin. Trong giây phút ấy, tôi chợt nghĩ có thể mình sẽ về—gói ghém đồ đạc trong căn hộ, rời đi mãi mãi. Ba ngày sau, tôi đã trở về nhà ở Ireland.

Những năm sau đó, tôi thường tự hỏi chuyện gì đã diễn ra nếu như tôi ở lại Barcelona mùa hè ấy và ban ngày thì ở một trong những bãi biển gần đó với một anh chàng tôi gặp hồi đó còn đêm về thì ở căn hộ của anh trong thành phố, nếu như tôi ở lại mùa đông ấy và sang cả năm sau. Có thể tôi đã không bao giờ trở về nhà.

Sau khi rời đi, tôi đã viết thư cho anh, và anh viết lại. Có những tấm bưu thiếp. Rồi tôi đổi địa chỉ. Chúng tôi mất liên lạc. Anh trở thành những gì anh có thể trở thành. Tất cả những gì tôi có là một ký ức sắc nét về thời gian chúng tôi ở bên nhau, về những điều anh từng nói, về cách anh cười khi nói—mọi thứ đều làm anh thích thú—và về những căn hộ chúng tôi từng ở, và những đêm. Tôi lồng ghép một số điều trong số đó vào những tác phẩm hư cấu của mình. (Tôi cũng thay đổi một số chi tiết có thể xác định ở đây.)

Năm 2008, trên bức tường của một quán bar ở Barcelona, tôi phát hiện tấm poster giới thiệu một buổi triển lãm nhóm trong một phòng trưng bày. Tên anh được liệt kê phía dưới cùng. Cứ như cái bóng ngọt ngào của anh, già đi ba mươi năm, đã trở lại trong một giây phút. Tôi thấy buổi biểu diễn đã qua, nhưng vẫn ghi lại tên của phòng trưng bày, rồi khi về đến Ireland, tôi đã làm mất nó. Nhưng chí ít, tôi biết anh còn sống, biết anh đã sống sót. Đã có lúc khi trở lại Tây Ban Nha, tôi nghĩ, tôi sẽ thử tìm anh, hoặc chỉ cần để lại một trong những cuốn sách của tôi ở phòng trưng bày của anh.

Một đêm, hai năm trước, tôi tìm được địa chỉ e-mail của anh trên mạng, và tôi gửi anh một lời nhắn. Vài ngày sau, tôi nhận được trả lời. Sau một vài e-mail nữa, chúng tôi hẹn gặp nhau trong lần tiếp theo tôi đến Barcelona. Và cuối cùng chúng tôi cũng chọn được một ngày, và một nơi—một quán bar từng thời thượng nhưng giờ đã quá gần với đường mòn du lịch.

Anh đã già và gầy đi; anh cần đeo kính, nhưng vẫn còn đủ bộ tóc của mình, nhiều hơn tôi có thể nói. Anh nghiêm túc hơn trước, mang dáng dấp người đọc sách hơn, và muốn nói chuyện về tiểu thuyết và thơ. Anh đã đọc bản dịch một vài cuốn sách của tôi. Hôm sau, chúng tôi đến xem một số bức vẽ của anh ở một phòng trưng bày công cộng. Tác phẩm của anh, cũng như anh, đã trở nên thuần khiết và khắc khổ hơn.

Lần thứ hai chúng tôi gặp nhau, cách đây không lâu, tôi đề nghị anh kể lại một câu chuyện mà tôi đã dùng để kể cho mọi người trong bữa ăn trong nhiều năm. Khi anh được gọi làm nghĩa vụ quân sự, năm 1974, anh cùng mẹ đã đến gặp một bác sĩ tâm thần, ông ta cho hai người những chỉ dẫn rất chuẩn xác về ngôn ngữ cơ thể và bệnh học tổng quan của một người mẹ và một cậu con trai không thể tách rời nhau trong bất cứ hoàn cảnh nào. Tôi còn nhớ mẹ anh; bà chắc xương và hài hước, cao và lớn hơn bạn tôi. Họ tập dượt những gì họ sẽ làm trước bác sĩ quân y. Họ phải cư xử bình thường và trả lời mọi câu hỏi như thể hoàn toàn không có vấn đề gì, cho đến khi bà mẹ đứng dậy ra về. Rồi cậu con trai phải cuống cuồng nhào đến bà. Cậu phải hét lên một cách điên dại. Cậu phải rớt nước dãi và run lên khi bà trìu mến ôm cậu và an ủi cậu. Họ diễn rất tốt đến mức họ lập tức được miễn, và điều này đồng nghĩa với việc bạn tôi không phải đi nghĩa vụ quân sự.

Tôi đã nghĩ về câu chuyện này trong nhiều năm, và kể nó cho mọi người. Tôi chắc chắn nó đã diễn ra. Tôi đã ở đó khi họ về nhà. Hoặc có lẽ tôi đã ở đó vào ngày hôm sau. Nhưng tôi đã ở đó.

Bạn tôi có vẻ bối rối khi tôi hỏi anh chuyện này. Anh không biết tôi đang nói về chuyện gì. Đó là hen suyễn, anh nói. Bác sĩ quân y miễn nghĩa vụ cho anh vì hen suyễn. Và mẹ anh, bất kể thế nào, cũng không hề cao hơn anh, và bà cũng chưa bao giờ ở Barcelona ngày ấy. Tôi chưa thể nào gặp bà được.

Tôi quả quyết với anh chuyện ấy đã diễn ra. Tôi đã thề.

Anh nhấm nháp đồ uống của mình. Chắc là những hư cấu cậu đang viết thôi, anh nói. Và nụ cười cũ trở lại, giờ mơ hồ hơn, khôn ngoan hơn. Có thể anh cảm thấy tôi đã dùng anh trong đủ câu chuyện, hoặc anh nghĩ nó không phải chuyện của tôi sau bao năm ấy. Hoặc có thể chỉ đơn giản là bản thân câu chuyện đã cải thiện hơn sau mỗi lần tôi kể, trở nên tốt hơn và ít thực tế hơn theo thời gian. Giá không gặp lại anh, tôi đã chắc chắn hơn. ♦

Copyright © 2014 by Colm Tóibín | Bản dịch © 2016 Nguyễn Huy Hoàng.